Παρασκευή 6 Ιανουαρίου 2017

Τελικά δεν θα τους νικήσει ο κίτρινος εχθρός




     Στον Παναμά*, 
                   [στα ίχνη του Βάσκο ντε Μπαλμπόα*                      *Vasco Núñez De Balboa, 1510  
        με προορισμό το Πάγκο-Πάγκο*                 
                                         [στην Αμερικανική Σαμόα,  
       τα νερά, έπλεε και δεν... έπλεε  
                                        [μετά από ανεφοδιασμό,
       με ίσαλο* πατημένη,                                                        *Γραμμή φόρτωσης
                   [το υπερφορτωμένο λίμπερτυ το παλιό...

        Ο καπτα Μήτσος σφιχτά ένα βιλάι*
                                         *σκοινί
        στο ένα το χέρι του κρατάει,
        διασχίζοντας τον Παναμά,
        τούτη τη διώρυγα του θανατά,
       που για ν ανοίξει,
                      [κορμιά πέσαν πολλά....







Να ενωθούν οι δύο ωκεανοί,
πολλοί το είχανε ονειρευτεί
σ΄εκείνο το στενό κομμάτι γης,
κι οι Γάλλοι βάλαν μπρος ευθύς,

σαν αποπεράτωσε το Ζεύς*,                        *Το Σουέζ είναι αναγραμματισμός του "Ζευς"     
ο διπλωμάτης,
     [και μηχανικός Λεσσέπς....


Όμως ο υπερτιμημένος μάστορας,
                         [από τις τροπικές βροχές,
τις ατελείωτες, εκνευριστικές κι απανωτές,
τα βρήκε σ' αυτό το έργο του μπαστούνια,
μα πιότερο απ' τα κουνούπια*,   
                                       *ελονοσία           
                   [που υπήρχανε εκεί μιλιούνια....

Φεύγουνε και τα παρατάν λάκα- μπαράκα*,                  *φύρδην μίγδην
τεράστια η οικονομική ζημία,
                             [πάθανε μεγάλη πλάκα..              

        Είχε δεν είχε το φιάσκο ξεχαστεί,
        όταν στο παιχνίδι μπαίνουν οι Αμερικανοί,
        των Γάλλων τα δικαιώματα αγοράζουν 
                                [όπως και πέριξ όλη τη γη,
        κι αρχίζουν σκάψιμο,
                             [ξανά-μανά μ' απ' την αρχή....

        Το πώς μπήκανε στο παιχνίδι,
                                           [είναι μεγάλη ιστορία,
        και δύο λόγια μόνο θα σου πω εν συντομία:

Τότε τον Παναμά τον είχε η Κολομβία,
και οι ντόπιοι σήκωσαν αντάρτικο,
            [παλεύοντας για ανεξαρτησία.

Οι ΗΠΑ τον αγώνα τους υποστηρίζουν, 
                                        [με διάθεση αλτρουιστική,
κι εκείνοι τους παραχωρούν σαν λευτερώνονται, 
                              [της σημερινής διώρυγας, τη γη....

Μα καιροφυλακτούσε πάλι,  
                             [ο τροπικός εχθρός, 
ο θανατηφόρος, ανίατος τότε,
                                [κίτρινος πυρετός,
όπου κατά χιλιάδες τους εργάτες 
                                   [θέριζε διαρκώς.       

Η θυσία τους όμως πάει χαμένη, 
(αλλοίμονο στην εργατιά,
             [την χαμηλοπληρωμένη),
γιατί οι τροπικές βροχές,
                    [που δεν εσταματούσαν,
απ' τις πλαγιές τα χώματα,
                     [συνέχεια ξεκολλούσαν,
κι άντε πάλι απ' τη αρχή,
          [να μοιάζει βαρέλι δίχως πάτο,
το ατελείωτο στοιχειωμένο έργο
    [στον ισθμό του Παναμά κει κάτω.



Είδανε και αποείδανε κι αυτοί, 
                      [και τελικά τα παρατήσαν...
Νέοι μηχανικοί, ικανότεροι άραγε (;)
                           [τούς αντικαταστήσαν,
μα.... ούτε αυτοί τα καταφέραν...

Ώσπου μίαν "ωραίαν ημέραν",
          [άλλοι νεοφερμένοι Αμερικανοί, 
που με τη σειρά τους,
                  [θ'απογοητευτούν κι αυτοί, 
βλέποντας πως μάταια σκάβουνε,
  [και τελικά θα τους νικήσει βροχή και γης,
σοφά θ' ανατρέψουν την ιστορία
                         [της κλασσικής μηχανικής...
[εκτρέποντας τον Τσάγρες* ποταμό                       *Chagres river, Colón Panama
                             [που ήταν παρακεί,
και με νερό τώρα πλημμυρίζουν
                                [όλη την περιοχή !  
         

Τώρα από του Παναμά 
                  τη Δύση ως την Ανατολή,
μία τεράστια λίμνη 
   βαθειά και πλεύσιμη έχει φτιαχτεί, 
που απ' τη θάλασσα όμως
                         [ήτανε αρκετά ψηλά.

Τώρα τεράστιες χαλύβδινες πόρτες 
        [αιχμάλωτα... βαστάνε τα νερά. 

Τα πλοία τώρα πρέπει....
                    [σε "ασανσέρ" να μπουν,
να σκαρφαλώσουνε ψηλά, 
               [στη στάθμη της ν' ανεβούν,
και στον Ειρηνικό σαν φτάσουν,
                              [πάλι να κατεβούν. 


Γι αυτό λοιπόν κατασκευάζουν,
                      [ανισοϋψείς δεξαμενές,
μια "σκάλα πλοίων",
   [ώστε οι διελεύσεις να είναι εφικτές...





Αυτήν ακριβώς τη διώρυγα, 
                    [διέσχιζε ο καπτα Μήτσος,
και θέλεις απ' τη κλεισούρα,
                                [ή το ξενύχτι ίσως,
μετά απ' ένα ατέλειωτο,
                         [εικοσιτετράωρο σταμπάι"*                   *ετοιμότητα
πρόχειρο βρήκε... εμένα,
       [και στο καμπούνι άρχισε να μιλάει,
[για κείνον, για τη ζωή του...

              [μία "ντε πρεφούντις"* διήγηση.                 *εκ βαθέων


       Σκληρές οι φράσεις του...
                  [σαν να ζητούσανε εκδίκηση,

       για όσα πέρασε στα ξένα,
                              [για τη χαμένη του ζωή,
       και ήτανε φανερό πως...
                     [στην εξομολόγησή του αυτή,
       όπου περίσσευε η θλίψη
                               [και ο δικός του πόνος,
       πότε Αόριστος και πότε Ενεστώς
                                     [γινότανε ο χρόνος.



"Απ' το χωριό μου σε κάποιο οροπέδιο,
με πήγανε καροτσάκι ανέμοι, 

                    [βόρειο και νότιο ημισφαίριο,
σ' ωκεανούς, απ' Ινδικό 

          [μέχρι Ατλαντικό, κι Ειρηνικό
θες πότε με κωλόκαιρο,
                               [θες πότε με καλό... 
Μα πώς βρέθηκα
                    [ 'γώ ναυτικός

που θάλασσα από μικρός
δεν είχα δει, ψυχή μου ?


Κάπου στα είκοσί μου,
"πως θάκανα τη τύχη μου",
μούπαν... 
         [κι εγώ, το σπίτι μου,
με ένα νταηλίκι μου,
παράτησα με λύπη μου,

και να το χαμαλίκι μου,
γαμώ την καταδίκη μου.

Μεγάλη κι άγρια θαλασσοταραχή,
ότι είχε θυμάμαι τότε,

                       [σαν είχα πρωτομπεί
στο μότορσιπ κάποιου γνωστού,                               

                                      [του καπτα Λιά,
μετά από κόπο πολύ να βρω δουλειά.                       

Μήτε σχολιό... μήτε αλλού έμαθα τα κόλπα...

της δουλειάς, πώς να βάζω πάνω βόλτα
στη μπίντα* με τα παλαμάρια,                                *δέστρα κάβων
πώς να διαβάζω τα φεγγάρια,
και του ηλίου οδηγού τις γωνίες,

αστέρια, ανέμους... μα και θωπείες
να αγοράζω στα λιμάνια,
μαζί με τ' άλλα τα χαρμάνια !                                 

Μάθαινα να περπατώ σταβέντο*                                *υπήνεμα
και πώς.... να δένω στο ρεμέτζο,*                               *δέσιμο του πλοίου στο λιμάνι

πώς να κάνω κοντραμπάντο*                                    *λαθρεμπόριο
            [ματισιές*, αλλά και λαμογιές                          *κόλληση σπ. κάβων
 στο μπόνγκερ*, και στα στόρια*,                               *καύσιμα *εφόδια
                       [και πώς με τις μπογιές,
ν' αλλάζω όνομα στο πλοίο,

ίχνη να χάνει το τελωνείο,    
το ίδιο και οι πιστωτές,
                               [οι φεσωμένοι,           
αλλιώς, μου είπανε, 
                       [μάπα δεν βγαίνει...
                     
                  "Αν ρε μα@@@α δεν φεσώσεις,
                   δεν θα μπορέσεις να επιβιώσεις,
                   αφού κι ο δικός σου καραβοκύρης
                   σαν σένα θα γίνει, ένας μπατίρης.

                  Τα Σίτυ και τα χρηματιστήρια,
                  έχουν αντίληψη μυστήρια,
                  και για να τον εμπιστευτούν
                           [πρέπει "να έχει  μούρη".
 

                 Το τελευταίο, από μαστούρη,
                 αργότερα στη Σιγκαπούρη,
                 το άκουσα...
                               [πρώην καπετάνιο,
                  όπου τον έπνιξε το δάνειο,
                 κι έχασε πούχε δυό καράβια...

                 Σώθηκε που τού τα πιάσαν άδεια !
                      (είχαν προλάβει και τη "μαύρη"*                          *το χασίς
                τήν δώσανε ξημέρωμα στη Χάβρη)...


               Τα παραμύθια λοιπόν,
                   [που άκουγα μικρούλης στη στεριά,
               και πρωτομπαρκάρισα,
                                                [μες την καλή χαρά,
              ήτανε όλα μούφες και το κατάλαβα,
                  [σαν έφαγα τον πρώτο ντουβρουτζά...
              τότε που βούλιαξε το μότορσιπ,
                                         [στην Πρέβεζα ανοικτά.

            Μα αφού από παιδί ζούσα
                 [στ' αδιέξοδο που λέγεται φτωχολογιά,
              μπαρκάριζα ξανά και ξανά,
                                    [παρ' ότι τα 'ξερα όλα αυτά,
              πρώτα μ' ένα Λιβεριανό γκαζά,
              κι ύστερα μ' άλλα τάνκερ
και φορτηγά...

              Χρόνια βουτηγμένος μέσα στα λάδια*,                          
*πετρέλαια

              με αγωνίες, κινδύνους, χτυποκάρδια
              και........
              
                   .....η διήγηση εκεί τελείωσε
                                       [γιατί απ' το "Γουώκυ-Τόκυ,
                  "φούντοοοο"* η βροντερή φωνή                              *ρίξτε την άγκυρα....
                                  [ακούστηκε του καπτα - Φώτη,
                   του καπετάνιου μας,
                                             [ενός στριμμένου Χιώτη.....
_______________________________________________

Από το βιβλίο "Σπασμένος κάβος", βιωματικό έμμετρο έργο
του Οδυσσέα Ηβιλάγια No 135 / e-mail: pmataragas@yahoo.com /
Επιμέλεια - προσαρμογή κειμένων Cathy Rapakoulia Mataraga

____________________________________________________






* Διώρυγα του Παναμά είναι η δεύτερη σε ναυτιλιακή σπουδαιότητα, από την άποψη των θαλασσίων μεταφορών, στον κόσμο μετά τη Διώρυγα Σουέζ. Με ανισοϋψείς δεξαμενές ενώνει την επί του Ατλαντικού βόρεια ακτή με εκείνη του Ειρηνικού ωκεανού, νότια.

Έχει συνολικό μήκος 48 ν.μιλ. (περ. 77.1 χλμ), πλάτος 45 μ. και βάθος 11 μ. Η πρώτη διέλευση πλοίου έγινε στις 15 Αυγούστου 1914. Δυναμικότητα διέλευσης 50 πλοία ημερησίως. Τα πλοία καταβάλουν τέλη (δικαιώματα) βάσει της χωρητικότητας που έχουν (Panama canal tonnage).
Από τον 16ο αιώνα οι άνθρωποι είχαν καταλάβει ότι αυτή η στενή λουρίδα γης ήταν το κατάλληλο σημείο να δημιουργήσουν μια επικοινωνία νερού των δύο ωκεανών.  Ατλαντικός και Ειρηνικός θα ενώνονταν με τον ισθμό του Παναμά. Πολλοί επιχείρησαν την εκτέλεση του έργου, αλλά οι εδαφικές ανωμαλίες, η διαφορά της στάθμης μεταξύ των δύο Ωκεανών και της παλίρροιας καθώς ο κίτρινος πυρετός έκαναν την κατασκευή προβληματική, αν όχι αδύνατη. Το 1859 κατάφεραν να τελειώσουν μια σιδηροδρομική γραμμή που διέσχιζε τον Ισθμό, που στοίχισε όμως πολλές απογοητεύσεις, κόπους και έξοδα. Φαινόταν, λοιπόν, πως τα πλοία θα συνέχιζαν να κάνουν το γύρο του Κέιπ Χορν, διαπλέοντας 8.000 μίλια παραπάνω. 
Το 1876 οι Γάλλοι αποφασίζουν να δοκιμάσουν την τύχη τους. Ιδρύουν τη Διεθνή Εταιρεία της Ωκεάνιας Διώρυγας, που εξουσιοδοτεί και τη γαλλική εταιρεία «Λεσσέψ» που είχε ιδρύσει ο Φερδινάνδος Λεσσέψ να αρχίσει τις εργασίες. 
Πέντε χρόνια τους παίρνει μέχρι να ξεκινήσει η γαλλική προσπάθεια. Η μεγαλύτερη ίσως δυσκολία (υπήρξαν πολλές), οι τροπικοί πυρετοί, με τις τρομερές απώλειες ζωής στο εργατικό προσωπικό. Μαζί με την κακή διαχείριση, τη διαφθορά και την κλοπή που οργίαζαν, οδηγούν την προσπάθεια σ' έναν άδοξο τερματισμό το 1888 με την πτώχευση της εταιρείας. Οι Γάλλοι εγκαταλείπουν το μεγαλόπνοο σχέδιο τους όπως όπως, αφήνοντας πίσω τους σκουριασμένα μηχανήματα και τάφους χιλιάδων εργατών.
Η αμερικανική κυβέρνηση θα είναι η επόμενη που θα προσπαθήσει το 1904 αφού εξαγοράζει τα γαλλικά δικαιώματα και μια στενή λωρίδα γης, που είχε μήκος 50 μίλια και πλάτος 10 (η Ζώνη της Διώρυγας).
Ο αρχίατρος Ουίλιαμ Κρόουφορντ Γκόργκας ανέλαβε να απαλλάξει τη Ζώνη της Διώρυγας από τις ακαθαρσίες και τις αρρώστιες, την ελονοσία και τον κίτρινο πυρετό, εξαιτίας των οποίων πέθαναν πολλοί εργάτες. Δημιουργήθηκε μια Επιτροπή για τη Διώρυγα, με πλήρη μηχανικά και διοικητικά δικαιώματα και η κατασκευή της άρχισε. Ο πρώτος αρχιμηχανικός Τζον Ουάλας παραιτήθηκε ύστερα από ένα χρόνο και ο διάδοχός του Τζον Στίβενς αποσύρθηκε το 1907.
Ο Πρόεδρος των Η.Π.Α. Θεόδωρος Ρούζβελτ αντιλαμβανόταν πως αν επρόκειτο να κατασκευαστεί μία Διώρυγα του Παναμά, δεν έπρεπε να επαναληφθούν τα λάθη που είχαν διαπράξει οι Γάλλοι. Το 1907, η Επιτροπή Διώρυγας ανετέθη στο στράτευμα και ο συνταγματάρχης Τζορτζ Ουάσινγκτον Γκέταλς ανέλαβε τη διοίκηση. 
Μια νέα ιδέα... και καταφέρνουν το ακατόρθωτο !  
Το κανάλι δεν θα γινόταν ένας κρίκος που θα ένωνε απ' ευθείας τον Ατλαντικό και τον Ειρηνικό Ωκεανό, όπως είχαν σχεδιάσει οι Γάλλοι, αλλά ένας υδάτινος διάδρομος, φραγμένος από ξηρά, κατασκευασμένος στη ψηλή ράχη του ισθμού.


Από τον Ατλαντικό τα πλοία θα εισχωρούσαν μέσα σε μια διώρυγα του επιπέδου της θαλάσσης, μήκους 7 μιλίων. Τρία τεράστια φράγματα θα σήκωναν τα πλοία 85 πόδια πάνω από το επίπεδο της θαλάσσης στην πραγματική διώρυγα. Από εκεί θα ταξίδευαν ανεμπόδιστα 32 μίλια στη λίμνη Γκάτουν και θα περνούσαν μέσα από το Κουλέμπρα Κατ στα φράγματα του Ειρηνικού. 

Το Πέδρο Μιγκέλ, το πρώτο φράγμα, θα χαμήλωνε τα πλοία 30 πόδια στην τεχνητή λίμνη Μιραφλόρ, πλάτους 2 μιλίων. Έπειτα, άλλα δύο φράγματα θα χαμήλωναν τα υπόλοιπα 54 πόδια στο κανάλι του επιπέδου της θάλασσας. Από κει και πέρα θα απέμεναν να διασχισθούν μόνο 8,5 μίλια έως τον Ειρηνικό Ωκεανό.
Το μεγαλύτερο εμπόδιο ήταν το εσωτερικό κανάλι επειδή το ηπειρωτικό χώρισμα ήταν περίπου 85 πόδια ψηλότερο από το προτεινόμενο επίπεδο ύψους του θαλάσσιου διαδρόμου. Οι λόφοι έπρεπε να κοπούν κάθετα σε μια έκταση 9 μιλίων στο Κουλέμπρα Κατ. Πηγή υδάτων θα ήταν για το σκοπό αυτό ο ποταμός Τσάγρες. Αυτός όμως ήταν πολύ χαμηλότερος από το προτεινόμενο επίπεδο των 85 ποδιών. 

Το έργο ολοκληρώθηκε. Στις 26 Σεπτεμβρίου 1913, άνοιξαν τα φράγματα της λίμνης και το νερό εισχώρησε στο κανάλι. Άνοιξαν οι υδατοφράχτες και τα νερά του Ατλαντικού γέμισαν την πρώτη σύρτη. Πυκνά πλήθη από υπερήφανους εργάτες μαζί με τις οικογένειές τους ζητωκραύγασαν καθώς το πρώτο πλοίο, το ρυμουλκό "Γκέιταν", σημαιοστολισμένο μπήκε σφυρίζοντας μέσα στο φράγμα. Οι μηχανικοί και οι επίσημοι βρίσκονταν επάνω στο ρυμουλκό.
Ύστερα από ένα χρόνο, στις 15 Αυγούστου του 1914 η Διώρυγα παραδόθηκε στη διεθνή ναυσιπλοΐα. Μέχρι το 2000 βρισκόταν κάτω από την οικονομική εκμετάλλευση των ΗΠΑ.
Στρατιωτικά σήμερα η διώρυγα του Παναμά συνεχίζει να θεωρείται ουδέτερη θάλασσα.



* Πάγκο Πάγκο, (αγγλικά: Pago Pago) 
Ένα από τα καλύτερα λιμάνια των νοτίων θαλασσών και για το λόγο αυτό αποτελεί και σπουδαία ναυτική βάση των ΗΠΑ. 

Το λιμάνι περισσότερο γνωστό, ιδιαίτερα στους ναυτικούς, από τον ομώνυμο ισχυρό ραδιοφωνικό σταθμό μεγάλης εμβέλειας.


Η ομώνυμη πόλη είναι πρωτεύουσα της Αμερικανικής Σαμόα που βρίσκεται στη νότια ακτή της μεγαλύτερης νήσου Τουτουίλα της συστάδας των Σαμόων νήσων.


*Ίσαλος, Γραμμή φόρτωσης ή γραμμή μεγίστου φόρτου ή σημείο Πλίμσολ (Plimsoll line) είναι η ίσαλος που σύμφωνα με τους υπολογισμούς που γίνονται κατά τη σχεδίαση, θα πλέει το πλοίο στην κατάσταση πλήρους φόρτωσης. 

Σ' αυτή αντιστοιχεί το μέγιστο επιτρεπόμενο βύθισμα από τους νηογνώμονες κατά το θέρος, όταν το σκάφος είναι ζυγοσταθμισμένο. 

Η ίσαλος γραμμή θέρους θεωρείται ως ίσαλος κατασκευής ή ίσαλος υπολογισμού του πλοίου διότι είναι εκείνη, η οποία λαμβάνεται σαν βάση για τη μελέτη του σκάφους και τον προσδιορισμό των άλλων γραμμών φόρτωσης. 
                      


* Βάσκο Νούνιες (ή Νούνιεθ) ντε Μπαλμπόα (Vasco Núñez De Balboa, 1475 - 15 Ιανουαρίου 1519) ήταν Ισπανός εξερευνητής, διοικητής και κονκισταδόρ (κατακτητής), και ο πρώτος Ευρωπαίος επικεφαλής αποστολής που έφτασε στον Ειρηνικό Ωκεανό από το Νέο Κόσμο.

Γεννήθηκε στην Ισπανία, το 1475. Ταξίδεψε στο Νέο Κόσμο το 1500 και έπειτα από αρκετές εξερευνήσεις, έφτασε στο νησί Ισπανιόλα, όπου ίδρυσε οικισμό. Το 1510 εποίκισε και το σημερινό Παναμά, ιδρύοντας τον οικισμό Σάντα Μαρία λα Αντίγουα ντελ Νταριέν. Ο οικισμός αυτός ήταν ο πρώτος μόνιμος ευρωπαϊκός οικισμός στην ενδοχώρα της Αμερικής. Διέχισε τη Διώρυγα του Παναμά στον Ειρηνικό Ωκεανό το 1513. Ο Μπαλμπόα τον ονόμασε Νότια Θάλασσα. Ύστερα από εφτά χρόνια ονομάστηκε Ειρηνικός από το Μαγγελάνο.


*Κανάλι του Σουέζ: Οι λαοί της ανάποδης γραφής, -από δεξιά προς τ' αριστερά- Έλεγαν Δίας τη βόρεια άκρη του Ισθμού πριν γίνει διώρυγα -πριν κοπεί- και τη νότια Ζεύς, γραμμένα φυσικά και τα δύο τοπωνύμια ανάποδα.
Έτσι σήμερα έχουμε το Πορτ Σάιντ -Port Said- και το Σουέζ -Suez-



* Λεσσέψ,  Ο Γάλλος διπλωμάτης και μηχανικός Κόμης Φερδινάνδος Λεσσέψ που στον Παναμά δεν κατάφερε να επαναλάβει την επιτυχία που είχε στο Σουέζ. 
Την εντολή κατασκευής (διάνοιξης) του Αιγυπτιακού ισθμού, πήρε από τον Αιγύπτιο αντιβασιλέα Σαΐντ Πασά το 1854. 
Η κατασκευαστική εταιρεία κάνει συμβόλαιο εκμετάλλευσης για 99 χρόνια  και στη συνέχεια την παραχώρησή της στην Αίγυπτο. Στοιχίζει 100 εκατομμύρια δολάρια. 
Η διώρυγα του Σουέζ  είναι πλέον γεγονός... παραδίδεται το 1969. 


Το 1875 οικονομικές δυσχέρειες ανάγκασαν τον νέο αντιβασιλέα Ισμαήλ Πασά να πωλήσει το χαρτοφυλάκιό του, το οποίο αγοράστηκε αμέσως από τη Βρετανική κυβέρνηση.



  σπασμένος κάβος